Zonder aanpassingen komt de AOW in gevaar
(bron: SVBCBS)
De SVB wil zoveel mogelijk bijdragen aan de bestaanszekerheid van burgers. Het is
daarom belangrijk dat de uitvoering van onze regelingen die daaraan bijdragen, voor
de burger eenvoudig en begrijpelijk is. Maar ook dat regelingen uitvoerbaar zijn voor
de SVB. “Daarvoor is een fundamentele vereenvoudiging en herziening van
stelselonderdelen nodig binnen de sociale zekerheid”, zo meldt de Raad van Bestuur
van de SVB in een interview met het Financieel Dagblad.
De huidige situatie binnen de AOW, teveel uitzonderingen nodig
De hoogte van de AOW-uitkering is nog steeds gekoppeld aan de leefvorm (zie ook
artikel Een miljoen AOW’ers in 2040). Onze samenleving is inmiddels veranderd en zijn
er meer manieren van samenleven dan in de vorige eeuw. Sommige ouderen kiezen
bijvoorbeeld voor een meerpersoonshuishouden, door samen te wonen met een
partner of met familieleden. Of ze kiezen ervoor om duurzaam gescheiden te leven of
nemen een vluchteling in huis. Deze veranderingen hebben geleid tot uitzonderingen
in regelgeving om te kunnen blijven voldoen aan de veranderende samenleving,
waardoor het AOW-stelsel onnodig complex is geworden.
Toenemende internationalisering, wordt minder houdbaar/controleerbaar
Het huidige stelsel vereist bovendien dat er achter de voordeur (en dus tot diep in de
privésfeer) van burgers wordt gekeken, omdat er geen sprake is van een objectief
partnerbegrip. Dit geldt bijvoorbeeld voor AOW-gerechtigden die in het buitenland
wonen (zo’n 330.000 mensen). De SVB kan hun gegevens niet uit de Basisregistratie
Personen (BRP) halen en moet in die gevallen dus onderzoek doen naar de leefvorm.
Naarmate het aantal AOW-gerechtigden in het buitenland toeneemt, wordt het huidige
stelsel meer onhoudbaar en oncontroleerbaar. Dat zou ook fraude in de hand kunnen
werken met alle kosten van dien.
Vereenvoudiging van leefvormen
De wijze waarop mensen tegenwoordig samenleven, sluit niet meer aan op leefvormen
in de AOW. De systeemwereld sluit niet aan op de leefwereld van burgers. Dat zien we
terug in de verwarring over de regels met betrekking tot samenwonen, voor elkaar
zorgen en het effect dat dat kan hebben op de hoogte van de AOW. Toch is er in de
politiek betrekkelijk weinig aandacht voor dit knelpunt, omdat de uitvoering van de
AOW voor het overgrote deel soepel verloopt. In een verkenning is onderzocht welke
verschillende varianten/mogelijkheden er zijn om het stelsel van leefvormen voor de
burger begrijpelijker te maken en voor de SVB eenvoudiger uit te voeren.
Variant Toeslagpartnerbegrip
In deze variant wordt voor de bepaling van de AOW-hoogte aangesloten bij het
partnerbegrip dat in de fiscaliteit en de toeslagen wordt gehanteerd. Dit partnerbegrip
gaat uit van objectieve criteria zoals het hebben van een gezamenlijk kind of
gezamenlijk eigendom van een huis. Daardoor wordt het voor burgers duidelijk en
voorspelbaar wat de uitkeringshoogte van de AOW is. Dat betekent ook
vereenvoudiging van de uitvoering.
Variant Individualisering van de AOW
Een andere variant is de individualisering van de AOW. In deze variant wordt aan iedere
AOW-gerechtigde hetzelfde bedrag uitgekeerd, ongeacht de leefvorm. Dit sluit ook
meer aan op de maatschappelijke ontwikkelingen van deze tijd.
Onderzoek en vervolg keuze door/voor de politiek
De SVB roept de politiek op onderzoek te doen naar de maatschappelijke effecten die
deze vereenvoudigingen met zich meebrengen. Hierdoor hoeft de discussie niet alleen
meer te gaan over wat vereenvoudiging kost, maar ook over wat het oplevert. De optie
om het toeslagpartnerbegrip te gaan hanteren wordt op dit moment ‘al’ onderzocht.
Naar verwachting is het onderzoek komende zomer afgerond.